علم میکروبیولوژی شاخه ای از زیست شناسی بوده که به مطالعه و بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد. در این رشته روابط میکروارگانیسم ها در مواجه با خودشان و همچنین دیگر موجودات نظیر حیوانات، انسان ها و گیاهان را مورد بررسی قرار می دهند. در ادامه به شرح بیشتر این رشته و گرایش های متفاوت آن خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
رشته میکروبیولوژی چیست
رشته میکروبیولوژی از رشته های زیر مجموعه علوم تجربی در انتخاب رشته آزمون سراسری کنکور محسوب می شود. در دفترچه انتخاب رشته، این رشته در زیرمجموعه گروه زیست شناسی مولکولی و سلولی قرار دارد. اصطلاح فارسی این علم میکروب شناسی بوده که بر روی عملکرد میکروارگانیسم ها مطالعه های لازم را انجام می دهد. در رشته میکروبیولوژی میکروارگانیسم هایی مانند ویروس ها، قارچ ها، باکتری ها، انگل ها و… را مورد بررسی قرار می دهند.
علاوه بر مطالعه ارتباط میکروارگانیسم ها، دانشجویان این رشته موضوعات پایه ای و ابتدایی در زیست شناسی نظیر ژنوم میکروارگانیسم ها و فیزیولوژی جانوری و گیاهی را نیز مطالعه می کنند. رشته میکروبیولوژی جز رشته های آزمایشگاهی و تحقیقاتی به شمار می رود که در آزمایشگاه میکروبیولوژی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و استاندارد مواد غذایی و همچنین کارخانه های مواد غذایی جهت تشخیص و کنترل عوامل و میکروب های بیماری زا و تولید مواد مفید به وسیله باکتری ها، کاربردهای فراوانی دارد.
رشته میکروبیولوژی به گرایش های متنوع علمی مانند میکروبیولوژی غذایی، میکروبیولوژی صنعتی، میکروبیولوژی محیطی و میکروبیولوژی پزشکی تقسیم می شود که در هر کدام از این زمینه ها اهداف خاص و گوناگونی دنبال می شود.
افرادی که رشته میکروبیولوژی را انتخاب می کنند باید حوصله و توانایی کارهای پژوهشی و تحقیقاتی را دارا باشند. در این رشته باید تمامی نکات ایمنی مختص محیط آزمایشگاه میکروبی به دقت رعایت شود و افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند نباید به مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه حساسیت داشته باشند و این نکته را نیز در نظر بگیرند که در این رشته همراه هر واحد درسی به طور میانگین یک واحد آزمایشگاه را باید سپری کنند.
در آزمون سراسری انتخاب رشته میکروبیولوژی تعداد بی شماری از دانشگاه های آزاد و دولتی کشور دانشجو پذیرش می کنند. گزینش در انتخاب این رشته به شکل گزینش کشوری انجام می شود و دلیل آن ظرفیت کمتر میکروبیولوژی در مقابل دیگر رشته های علوم تجربی است. این رشته در کنکور علوم تجربی در زیرگروه یک قرار دارد.
وظایف میکروبیولوژیست
- انجام آزمایشات متفاوت جهت شناسایی انواع میکروارگانیسم ها
- شناسایی و بررسی میکروب ها به منظور کنترل انواع بیماری های عفونی
- به کارگیری روش های متنوع برای تولید داروهای جدید
- انجام پژوهش ها و آزمایشات گوناگون به منظور کنترل کیفیت و بهینه سازی محصولات غذایی و استفاده مناسب و بهینه از میکروارگانیسم‌ها برای ساخت و تهیه محصول غذایی جدید
- انجام آزمایشات گوناگون به وسیله میکروارگانیسم ها جهت کنترل و جلوگیری از شیوع مواد سمی و آلودگی های محیط زیست
- ارائه نتایج تحقیقات به منابع و افراد معتبر
انواع گرایشات رشته میکروبیولوژی
گرایش میکروبیولوژی پزشکی
هدف این گرایش بررسی میکروب های بیماری زا برای انسان و چگونگی فعالیت آن ها است. البته این گرایش بخش کوچکی از علم میکروبیولوژی را شامل می شود؛ زیرا تاکنون از بین میکروب های شناخته شده فقط حدود صد و هفتاد نوع آن ها موجب بیماری می شوند و بقیه میکروب هایی که تا کنون شناسایی شده اند مفید هستند.
گرایش میکروبیولوژی غذایی
بسیاری از محصولات غذایی مانند پنیر و ماست به واسطه و یاری میکروب ها تهیه می شوند.
گرایش میکروبیولوژی صنعتی
از میکروب های مفید جهت تولید و تهیه مواد صنعتی نظیر کمپوست های میکروبی ( تهیه کود با استفاده از زباله ها و مواد زاید ) و اسید ها استفاده می شود، همچنین از میکروب ها برای از بین بردن آلودگی های محیط زیست استفاده می کنند. از آنجا که علم میکروبیولوژی با میکروارگانیسم ها (موجودات ریز و ذره بینی) در ارتباط است، دو ویژگی مهم دارد:
یکی مبارزه و از بین بردن میکروارگانیسم های بیماری زا و خطرناک که حیات موجودات دیگر را به خطر می اندازند و یک میکروبیولوژیست از طریق شناسایی و تشخیص روش و عوامل ایجاد بیماری ها، این سیر را متوقف کرده و از ایجاد و چرخه بیماری جلوگیری می کند.
مورد دیگر استفاده مناسب و بهینه از میکروارگانیسم ها به منظور تولید محصولات غذایی مانند تهیه ماست، پنیر و نان و همچنین ساخت داروهای دامپزشکی و پزشکی می باشد. به طور کلی علم میکروبیولوژی در رابطه با چگونگی استفاده صحیح و بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از خطراتی که آن ها می توانند به حیات بشر، نباتات و دام ها وارد می کنند، بحث و مطالعه می کند.
میکروبیولوژی بهتر است یا زیست سلولی مولکولی
برخی از افراد از رشته میکروبیولوژی به عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد می کنند و حتی در بعضی از بخش های دفترچه های آزمون سراسری کشور از این رشته با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی نام برده شده است و به همین علت بسیاری از داوطلبان و متقاضیان کنکور سراسری به اشتباه فکر می کنند که رشته میکروبیولوژی همان رشته علوم سلولی مولکولی بوده و هنگام انتخاب رشته با مشکل مواجه می شوند.
زیست شناسی سلولی و مولکولی یکی از زیر شاخه های علوم پایه محسوب می شود، برای این که بتوانید در این رشته بدرخشید و موفق شوید، باید از حافظه ی خوبی برخوردار باشید و به درس زیست و شیمی علاقه مند باشید. این رشته به مطالعه زیست شناسی در سطح مولکولی می پردازد. این رشته دارای ویژگی های مشترکی با شیمی، زیست شناسی و به طور خاص با بیوشیمی و علم ژنتیک است.
میکروبیولوژی مادر علوم زیست شناسی سلولی مولکولی است زیرا هنگامی که در رابطه با فیزیولوژی سلول ( چگونگی سوخت و ساز و کار کردن سلول) صحبت می کنیم، در واقع ساختار سلول مانند یک میکروارگانیسم را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهیم، اما این موجب نمی شود که دو رشته ذکر شده را یکی بدانیم زیرا علوم زیست شناسی سلولی مولکولی به فعالیت های بیرونی میکروب توجه نداشته و فعالیت های درونی سلول در این رشته هدف می باشد این در حالی است که در رشته میکروبیولوژی تأثیرات و فعالیت های بیرونی میکروارگانیسم ها هدف بوده و مطالعه می شوند. به طور مثال شما در علم میکروبیولوژی بررسی می کنید که میکروارگانیسم مدنظر شما سبب ایجاد چه نوع بیماری شده است و از روی آثاری که بیماری بر جای گذاشته است می توانید میکروارگانیسم بیماری زا را شناسایی کنید.
مهارت ها و دانش مورد نیاز
- آگاهی از آخرین پیشرفت های علمی و به روز کردن اطلاعات
- ذهن خلاق و جستجوگر
- حافظه و تمرکز بالا
- قدرت تحلیل و آنالیز مناسب
- تفکر منطقی و پویا
- حوصله و صبوری بسیار
- مهارت و توانایی حل مساله
- دقت و توجه بالا نسبت به جزئیات
- آشنایی با نرم افزارها و کار کردن با آن ها
- قدرت رهبری تیم
بازار کار رشته میکروبیولوژی
میکروبیولوژی رشته ای بسیار پر بازده و کاربردی است و امروزه شاهد کاربرد آن در صنایع گوناگونی هستیم. یک میکروبیولوژیست می تواند در مراکز و سازمان های حوزه بهداشت و درمان، میکروب شناسی بیمارستان ها، آزمایشگاه های پاتولوژی، پژوهشگاه های نفت، بخش های تحقیقاتی صنعت کشاورزی، کارخانجات مواد دارویی و غذایی استخدام شده و نقش مهم و اساسی داشته باشد.کنترل میکروبی و استریلیزاسیون محصولات مختلف دارای نقشی اساسی باشد.
به طور کلی در استاندارد محصولات غذایی انجام آزمایش های کنترل میکروبی و استریلیزاسیون توسط یک میکروبیولوژیست انجام می گردد. در حوزه میکروبیولوژی صنعتی نیز وجه اشتراکات بسیار زیادی با رشته بیوتکنولوژی میکروبی وجود دارد و یک میکروبیولوژیست می تواند در فرآیند تولید و ساخت مواد میکروبی سودمند نظیر تولید آنتی بیوتیک ها، تولید اسید سیتریک و… فعالیت داشته باشد، همچنین یک میکروبیولوژیست که گرایش پزشکی دارد می تواند دربخش آزمایشگاه های تشخیص طبی بیمارستان ها برای شناسایی و درمان عوامل و میکروب های بیماری زا استخدام شود.
به دلیل ارتباط تنگاتنگ علم میکروبیولوژی با صنایع گوناگون و کاربرد آن، موقعیت های شغلی زیاد و متنوعی برای میکروبیولوژیست ها وجود خواهد داشت. البته کسانی که تحصیلات عالی و بالاتری داشته باشند، از موقعیت بهتری در این حوزه شغلی برخوردار خواهند بود.
