کیفیت محصولات غذایی، متأثر از آلودگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی است. وجود هر گونه از این آلودگی‌ها، کیفیت محصولات خوراکی و غذایی را به لحاظ تغذیه ای و پزشکی رد می‌کند، به همین علت وجود آزمایشگاه‌هایی که توانایی آنالیز و تحلیل داشته و سپس نتایج قابل اعتماد و معتبر ارائه کنند، نقش مهم و حیاتی را در ارزیابی و سنجش کیفیت مواد غذایی ایفا می‌کند. در این مقاله سعی کرده ایم شرایط تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی برای شما شرح دهیم، با ما همراه باشید.
آزمایشگاه مواد غذایی چیست
کنترل و ارزیابی کیفیت محصولات غذایی نقش مهم و حیاتی در سلامتی انسان دارد. تغذیه و غذا جز بنیادی ترین نیازهای بشر محسوب می شود و در تأمین و مصرف آن دو فاکتور بهداشت و امنیت باید در نظر گرفته شود. در طول تاریخ امنیت غذایی یکی از شرط های تحقق امنیت ملی شمرده شده و تأمین مواد غذایی سالم، با کیفیت و کافی برای شهروندان یک کشور از مسائل و دغدغه های مهم و اساسی برای متخصصان و دولتمردان در این عرصه بوده است که با توجه به آن کنترل مناسب و دقیق انواع مواد غذایی در حین ساخت تا مصرف از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.
در آزمایشگاه مواد غذایی از روش‌های دستگاهی و روش های کلاسیک (شیمیایی و فیزیکی) به منظور تجزیه و تحلیل محصولات غذایی استفاده می‌شود. در روش‌های دستگاهی تجهیزات و ماشین های مدرن به کار گرفته می شوند ولی در روش های کلاسیک به طور معمول از وسایل و تجهیزات ساده آزمایشگاهی و واکنش های متنوع استفاده می کنند.
خدمات ارائه شده در آزمایشگاه مواد غذایی شامل اندازه گیری مایکوتوکسین ها و فلزات سنگین، اندازه گیری باقیمانده‌‌ی سموم آفات نباتی، آزمون‌های میکروبی، آزمون های شیمی عمومی و تعیین میزان تراریختگی در مواد غذایی هستند.
آزمایشگاه همکار
آزمایشگاه های همکار مواد آشامیدنی، غذایی، دارویی، بیولوژیک، آرایشی و بهداشتی به آزمایشگاه هایی گفته می شود که مطابق با دستورالعمل های ارائه شده توسط وزارت بهداشت، آموزش و درمان پزشکی فعالیت کرده و مجوزهای لازم در این زمینه را کسب کرده اند.
آزمایشگاه مجاز
آزمایشگاه های مجاز به آن دسته از آزمایشگاه ها اطلاق می شود که متعلق به مراکز تحقیقاتی، علمی و تولیدی دولتی یا خصوصی بوده که پس از کسب مجوز های لازم، بر حسب ضوابط و مقررات ارائه شده در راستای کنترل مواد آشامیدنی، غذایی، دارویی، بیولوژیکی، آرایشی و بهداشتی به فعالیت می پردازند.
شرایط تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی چیست
برای شروع هر کار خدماتی شما باید از برخی شرایط و ویژگی ها برخوردار باشید و نیاز به کسب مجوز از برخی نهادها دارید که تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی نیز از این قاعده مستثنی نیست، در ادامه به شرح این موضوعات خواهیم پرداخت.
شرایط عمومی تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی
- دارا بودن تابعیت ایران
- نداشتن سوء پیشینه موثر و کیفری
- الزامی بودن اتمام خدمت سربازی یا معافیت برای آقایان
- عدم اعتیاد به هر گونه مواد مخدر
شرایط اختصاصی جهت تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی
افرادی که هدف تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی را دارند ملزم به تحصیل و کسب مدرک در یکی از رشته های ذکر شده زیر می باشند:
- فوق لیسانس یا دکتری تغذیه
- فوق لیسانس یا دکتری صنایع غذایی
- فوق لیسانس یا دکتری دامپزشکی
- فوق لیسانس یا دکتری داروسازی
- فوق لیسانس یا دکتری داروسازی بهداشت و کنترل مواد غذایی
آیا با مدرک میکروب یا شیمی، می توان به تنهایی آزمایشگاه مواد غذایی تاسیس کرد
اگر شما در رشته میکروبیولوژی مواد غذایی مدرک کسب کرده باشید، می توانید با فردی که دارای مدرک شیمی است به صورت مشترک اقدام به تاسیس آزمایشگاه کنید، یعنی پروانه آزمایشگاه شما به نام دو نفر صادر خواهد شد.
رشته های مورد نیاز برای تاسیس آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی
- فوق لیسانس یا دکتری داروسازی
- فوق لیسانس یا دکترا بهداشت و کنترل مواد غذایی
- فوق لیسانس یا دکتری صنایع غذایی
رشته های مورد نیاز برای تاسیس آزمایشگاه رنگ و اسانس مواد غذایی و سم شناسی
- کارشناسی ارشد یا دکتری سم شناسی
- کارشناسی ارشد یا دکتری سم شناسی
- فوق لیسانس یا دکتری صنایع غذایی
- فوق لیسانس یا دکتری شیمی
رشته های مورد نیاز برای تاسیس آزمایشگاه ظروف و بسته بندی مواد غذایی
- فوق لیسانس یا فوق لیسانس شیمی
- فوق لیسانس یا دکتری صنایع غذایی
- فوق لیسانس یا دکتری پلیمر
- فوق لیسانس یا دکتری متالوژی
کسب گواهینامه دوره آزمایشگاه مواد غذایی
یکی از مدارکی که متقاضیان جهت تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی می بایست به سازمان ارائه کنند، گواهینامه ای مبنی بر گذراندن دوره های آزمایشگاه مواد غذایی (میکروبیولوژی مواد غذایی و شیمی مواد غذایی) است علاوه بر آن افرادی که علاقه دارند به عنوان مسئول فنی آزمایشگاه مواد غذایی استخدام شده و در این شغل به فعالیت بپردازند باید این گواهینامه را به عنوان رزومه خود داشته و ارائه دهند.
در برخی از موسسات با همکاری آزمایشگاه های غذا و دارو دوره های آزمایشگاه شیمی و آزمایشگاه میکروبی مواد غذایی برگزار می شود که در طول این دوره ها آزمایشات مهم شیمی مواد غذایی مانند جدول تغذیه ای محصولات غذایی که جز آزمایش های مهم و ضروری است آموزش داده می شود.
از دیگر مواردی که در طول دوره های عملی آزمایشگاه شیمی ارائه می شود می توان به اندازه گیری چربی، پروتئین، دانسیته، نمک، قند، رطوبت، خاکستر و آزمایشات مهم و ضروری دیگر نظیر اندازه گیری کلسیم در محصولات غذایی، اندازه گیری میزان نشاسته در فراورده های گوشتی، اندازه گیری فیبر خام در محصولات غذایی و… اشاره نمود.
همچنین در دوره های آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی، چالش های احتمالی که ممکن است در طول آزمایش پیش آید بررسی شده و برای حل آن ها راه حل هایی ارائه می گردد. نحوه ساخت محیط کشت، نحوه رقت سازی، چگونگی افزودن مکمل ها و شمارش میکروارگانیسم ها ی مشترک و مهم بین مواد غذایی و همچنین بررسی استاندارد از دیگر اهداف برگزاری این دوره ها می باشد. افراد پس از گذراندن این دوره ها گواهینامه مورد تائید و معتبر سازمان غذا و دارو را دریافت می کنند و می توانند به عنوان رزومه خود آن را ارائه دهند.
شرایط و نحوه صدور پروانه تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی
در قدم اول افراد متقاضی تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی می بایست فرم درخواستی تاسیس آزمایشگاه مجاز و همکار خود را به همراه مدارک مربوطه به بخش خدمات درمانی بهداشتی اداره کل آزمایشگاه های کنترل دارو و غذا و دانشگاه علوم پزشکی ارسال کنند.
افراد دارای شخصیت حقوقی می بایست شخصی را که شرایط اختصاصی و عمومی ذکر شده در بخش های قبل را دارا می باشد به شکل کتبی به عنوان مسئول فنی آزمایشگاه معرفی نمایند.
پرونده افراد متقاضی در کمیته فنی بر مبنای ضوابط و شرایط موجود پیگیری و بررسی شده و در صورتی که واجد شرایط تشخیص داده شد، موافقت اصولی جهت تاسیس آزمایشگاه مواد غذایی صادر می گردد.
در انتها در صورتی که آزمایشگاه آماده بوده و مورد تائید دبیرخانه باشد، با تصویب کمیته فنی پروانه تاسیس و بهره بـرداری آزمایشـگاه صادر می شود.
وظایف مسئولی فنی آزمایشگاه های همکار و مجاز
سرپرستی کلیه امور تخصصی و فنی آزمایشگاهی.
امضا اوراق و پاسخ آزمایشات با توجه به کلیه شرایط فنی و علمی و حضور فعال و موثر هنگام ساعات انجام امور فنی در آزمایشگاه.
کنترل مواد شیمیایی، وضعیت بهداشتی، لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی و تطبیق دادن آن با استانداردهای موجود.
نظارت و کنترل بر حسن اجرای مقررات، ضوابط و تعرفه های مصوبه و قانونی وزارت بهداشت ، آموزش و درمان پزشکی.
جمع آوری آمار و اطلاعات جهت تهیه گزارش و ارائه آن به مراجع مربوطه و چگونگی تحویل نمونه توسط آزمایشگاه و ارسال جواب آزمایش ها.
رسیدگی به شکایات نظارت بر عملکرد کارکنان.
پاسخگویی به مراجع مربوطه در راستای فعالیت هـای بهداشتی و فنی آزمایشگاه.
ارائه گزارشات منظم و پی در پی در مورد نتایج حاصل شده از آزمایش های انجام شـده به معاونـت دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی.
